Tenzije i pritisci bujaju prijeteći eskalacijom. EU i SAD pokušavaju da smire situaciju, pojačane su i snage NATO-a na ovom prostoru. Zapad vrši pritisak i na jednu i na drugu stranu da poprave trenutno stanje te odnose i da se ponove izbori.
Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić protivi se novim izborima, dok kosovska ministrica vanjskih poslova Donika Gervalla-Schwarz cijeni da oni neće ništa promijeniti.
Prethodne je sabotirao sam Vučić, kad su barem u pitanju Srbi sa sjevera Kosova, pozivajući ih da ne izađu na izbore misleći da ima situaciju pod kontrolom. Srbi su se prethodno povukli i iz kosovskih institucija, pa je situacija takva da na Kosovu trenutno nema legitimnih predstavnika Srba i nema se s kim pregovarati do sa zaštitnikom svih Srba na planeti Aleksandrom Vučićem.
Portparol EU Peter Stano pozvao je Srbe da se vrate u kosovske institucije i kazao da je uspostava ZSO-a potrebna što prije.
Jesu li novi izbori rješenje i šta bi se u tom slučaju desilo, razgovaramo sa Žarkom Koraćem, psihologom i političarom iz Beograda.
Novi izbori
„Kvinta i SAD su predale svoj plan za rješenje trenutne krize na sjeveru Kosova. On podrazumijeva i nove lokalne izbore na koje bi Vučić pozvao srpske glasače da izađu. Zaista teško bi bilo zamisliti rješenje krize bez novih izbora. Prije poziva Aleksandra Vučića da Srbi izađu iz svih institucija na Kosovu, srpski predstavnici su bili u Vladi Kosova, Skupštini Kosova, predsjednici pet opština na sjeveru Kosova, gdje su Srbi većina i, što je važno, dio policije Kosova“, govori Korać za Bosnainfo.
Na osnovu podataka Centralne izbore komisije, na lokalne izbore u četiri opštine na sjeveru Kosova izašlo je 1.567 osoba, ili 3,47 posto od ukupnog broja upisanih u birački spisak, od kojih samo 13 Srba.
Zamjenik lidera Srpske liste Milan Radoičić rekao je da Srbi na sjeveru Kosova nikada neće dozvoliti da zajednicama upravljaju oni koji su pobijedili sa “jedan ili dva odsto glasova”, ali na koji način neće dozvoliti i šta će poduzeti, ostalo je nejasno.
S obzirom na tako nisku izlaznost, postavlja se i pitanje legitimiteta. Ipak, kao rezultat izbora u ove četiri srpske opštine gradonačelnici su etnički Albanci. Evropska unija cijeni da protekli izbori nisu pokazali političko rješenje.
Korać smatra da se na sjeveru Kosova pojavljuje problem razlike legitimiteta i legaliteta završenih izbora.
„Svakako novoizabrani gradonačelnici nemaju legimitet, jer je za njih glasalo manje od 4% građana. Kurti (Albin Kurti, premijer Kosova, op. a) napravio je političku grešku kada ih je uz pomoć policije uveo u zgrade opština. To, naravno, ni u kom smislu ne opravdava nasilje prema policiji Kosova i KFOR-u koji je pokušao da je zaštiti“, cijeni Korać te postavlja samo jedno pitanje: „Kako se zamišlja rad tih gradonačelnika s građanima kada ih oni ne priznaju?“.
To je još jedan problem u nizu koji čini situaciju još zamršenijom. Ali da bi se ponovili izbori, novoizabrani gradonačelnici moraju podnijeti ostavke na funkcije koje obnašaju. Obje strane moraju odmah učiniti sve da deeskaliraju situaciju i normalizuju odnose. Trenutno ne vidimo volju ni jedne ni druge strane da se kriza smiri, već vrlo agresivno međusobno pinponganje.
Nedavno je Srbija, po svom priznanju, uhapsila trojicu kosovskih policajaca, ističući da se to dogodilo 1,8 kilometara unutar srpske teritorije u blizini sela Gnjilica, dok premijer Kosova tvrdi da su oni oteti navodeći lokaciju gdje se to dogodilo – 670 metara od sjeverne i 300 od jugozapadne granice.
Proratna retorika
„Kurti i Vučić su trenutno angažovani u jednoj destruktivnoj političkoj priči, gdje se na loš potez jedne, odgovara još gorim potezom druge strane. SAD to žele da prekinu i upravo su odlučno tražile da Srbija odmah i bezuslovno oslobodi zarobljene kosovske policajce. Da prekinu taj opasni niz političkih odluka“, govori nam naš sagovornik, a što se tiče nekog eventualnog sukoba, mišljenja je da „Vučić i ne razmišlja o ratu sa NATO-om, svjestan je gdje bi to vodilo, a i sam je to rekao, ali njegova proratna retorika koja je upućena njegovom biračkom tijelu vrlo je agresivna“.
S druge strane, i retorika Albina Kurtija je u jednakoj mjeri agresivna, a i sam je tvrd orah, kako ga voli nazivati vanjskopolitički analitičar iz Zagreba Denis Avdagić, možda čak i tvrđi od predsjednika Srbije.
Iz tog razloga pravi probleme čak i Zapadu, koji od njega očekuje popustljivost i spremnost na pregovore. Ali, Kurti ne haje. On je ljubazan, miran i ekstremno nefleksibilan. Sad-zasad nije spreman na veće ustupke.
Potpuno je nebitno i što su dva emisara koja su poslali Bruxelles i Washington došla u Prištinu da je mole da organizuje nove izbore do jula. Kurti kaže biće, ali… ima uslove, recimo da se prethodno uspostavi vladavina prava, „pred lice pravde dovesti odgovorne za napad na vojnike, policiju i novinare, procijeniti sigurnosnu situaciju zajedno s EULEX-om i KFOR-om, a kriminalne grupe iz Srbije da se povuku”, nabraja Kurti. E, onda bi se mogao vratiti dijalogu s Bruxellesom.
„Jedna stvar je jasna, Kurti u ovom trenutku ne uživa podršku Zapada za ono što radi na sjeveru Kosova. Pokazuje se kao nepopustljiv i agresivan, što u politici rijetko dovodi do dobrih rezultata. Ključ njegovog ponašanja je njegovo odbijanje da osnuje Zajednicu srpskih opština, što je njegov prethodnik na mjestu premijera prihvatio. Dio Ohridskog sporazuma to ekpsolicitno traži. Jasno je da ni Vučić ne ispunjava taj sporazum, ali se on poziva na direktno odbijanje Kurtija da ga provede“, objašnjava Korać.
Čini se da koliko god Zapad sve jače pritišće Kurtija, toliko je popustljiviji prema Vučiću.
Korać smatra da je primjer povremenih kriza na sjeveru Kosova samo posljedica ukupnih neriješenih odnosa Beograd – Priština.
„Dok se ne nađe rješenje za taj osnovni problem, biće još ovakvih kriza. Relativna popustljivost Zapada prema Aleksandru Vučiću je posljedica njegovih nastojanja da ga više vežu za zapadnu politiku u odnosu na rat u Ukrajini. Njihova procjena da Putinu odgovara kriza u regionu koja bi politički i vojno djelimično skrenula pažnju Zapada s rata u Ukrajini.
Kurti to izgleda ne prihvata i sasvim suprotno, procenjuje da je Vučić politički slab zbog tog rata“, kaže nam naš sagovornik.
Da li je Zapad stvarno toliko moćan da posreduje u konačnom rješenju situacije? Ili će poduzeti drastičnije mjere, pa, recimo, maknuti (legalnog) Kurtija? Ima li spasa dok su suprotstavljene strane k’o rogovi u vreći? Da li postoji privremeno ili, pak, permanentno rješenje krize na Kosovu?… pitanja su koja čekaju odgovore.
„Kurti i inače misli da je Kosovo već potpuno nezavisno i da mu zapadna podrška i ne treba. Pitanje je koliko se građana Kosova u tome s njim slaže. Ne treba zaboraviti da je on u mladosti bio bliski saradnik Adema Demacija (dugogodišnji politički aktivista i borac za nezavisno Kosovo, u narodu prozvan Nelsonom Mendelom, op. a) i neka vrsta protokomuniste.
S druge strane, Aleksandar Vučić je deset godina bio najbliži saradnik Vojislava Šešelja (pravomoćno osuđeni ratni zločinac, op. a) i u toj ekstremno nacionalističkoj srpskoj ideologiji, Kosovo je centralni narativ. Oba pregovarača moraće da promijene dosta toga u sebi da bi se pregovori uspješno završili“, zaključuje Žarko Korać za Bosnainfo.