“Klima se ovdje promijenila”, kaže Sušac francuskoj agenciji AFP: “Zime više nisu ekstremne. Praktički više nemamo smrzavanja”.
Mještani kažu da je snijeg zadnji put ondje pao u februaru 2012. Zbog temperatura viših od uobičajenih, kakve maslinama trebaju, u BiH se proizvodnja maslina od 2015. do 2020. utrostručila, na 985 tona.
“Nema više rizika da će se masline u zimi smrznuti”, dodaje Sušac koji planira udvostručiti broj svojih stabala, na 400. Ohrabrenje za to dobio je nakon iznimno dobre berbe od pet tona maslina, koja bi trebale dati oko 16 litara ulja na 100 kilograma.
Izrugivanje komšija
Sušac je 1989. bio među prvima u kraju koji se usudio zasadati poneku maslinu. “Pitao sam za savjet neke starije komšije koji su mi rekli da to ovdje niko nije radio i čak su mi se malo smijali”.
“Ali dokazao sam da su bili u krivu”, kaže Sušac koji sa porodicom upravlja imanjem na tri hektara.
Prema analizi Federalnog agromediteranskog zavoda (FAZ) u Mostaru, “trendovi pokazuju da globalno zagrijavanje pomiče maslinike sjevernije”.
Vremenske statistike potvrđuju stanje na terenu. “Dužina perioda s prosječnom dnevnom temperaturom iznad 15 stepeni Celzijusa vrlo je važna maslinama”, kaže agrometeorolog Nedžad Voljevica. Godišnje su sada 192 takva dana u dijelu Hercegeovine u kojem se uzgajaju masline, što je 18 dana više nego što ih je prosječno bilo od 1961. do 1990., dodaje Voljevica.
Više temperature prati i manje kiše, ali to u BiH nije problem je se radi o zemlji čije su količine podzemnih voda među najvećima po glavi stanovnika u Evropi. Poput mnogih maslinara u Hercegovni, Susač je izbušio 300 metara dubok bunar koji njegovim maslinicima omogućuje sistem navodnjavanja.
“Ne možemo napraviti mercedes, ali možemo maslinovo ulje”
Uzgajanje maslina u BiH je uzelo maha od 2005. godine i godišnje se zasadi od 10.000 do 15.000 stabala, kaže upravitelj FAZ-a Marko Ivanković. Ove godine će ondje biti proizvedeno 300 hiljada litara ekstradjevičanskog maslinovog ulja, što je majušni dio svjetske proizvodnje od 3,1 miliona tona.
Hercegovački maslinari, uključujući Sušca, međutim osvajaju medalje na takmičenjima u Hrvatskoj, regionalnom lideru u tom sektoru. Jedan od njih čak je osvojio zlatnu medalju na svjetskom takmičenju maslinara NYIOOC, jednom od najprestižnijih u svijetu.
“Masline daju najbolje rezultate, najviše razine polifenola (molekula s antioksidativnim svojstvima) upravo na rubu Sredozemlja, gdje se mi nalazimo”, tvrdi uzgajivač
Slavko Ramljak, koji ima 1300 masilna. “Ne možemo napraviti mercedes, ali možemo dobro maslinovo ulje”, dodaje taj 70-godišnjak.