Uprkos presudama Ustavnog suda BiH, vlast u RS ovaj datum obilježava i slavi kao i prethodnih godina.
U obraćanju u Istočnom Sarajevu Dodik je rekao da je RS spremna da brani svoju slobodu i uživa u njoj, te da je u Srpsku dobrodošao svako ko je za mir na ovim prostorima. Dodik je poručio da je RS i narod u njoj ponosan na slobodu i spreman da je odbrani.
REAKCIJE NA OBILJEŽAVANJE 9. JANUARA
Na obilježavanje 9. januara u RS brojne reakcije. Od domaćih do međunarodnih. Tužilaštvu Bosne i Hercegovine podnesena je krivična prijava zbog nepoštovanja odluka Ustavnog suda BiH.
Na obilježavanje devetog januara reagovali su i predstavnici međunaorodne zajednice u BiH: OHR, ambasada SAD-a, navodeći, između ostalog, da je proslava neustavna. I iz Evropske unije jasna poruka o proslavi dana Republike Srpske i ordenu kojim je odlikovan predsjednik Rusije, Vladimir Putin.
Evropska zajednica odbacuje proslavu dana Republike Srpske na osnovu presude Ustavnog suda BiH, koji se, kako kažu, mora poštovati. Evropska unija počiva na vladavini prava, te je sve suprotno tome udaljavanje od evropskog puta, poručeno je.
PETAR STANO, portparol Evropske komisije
“Političko vodstvo u BiH i entitetima znaju koliko je važno za EU da se BiH drži slova zakona. Presude Ustavnog suda se moraju poštovati. EU osuđuje nagrađivanje Vladimira Putina od strane RS, cijeli svijet zna ko je Putin. Zauzimanje Putinove strane izoluje RS, u EU nema mjesta za političare koji brane one koji ubijaju civile i napadaju nezavisne zemlje. Milorad Dodik zna tačno šta on i njegova vlast moraju da rade da bi napredovali na EU putu, i svjestan je odbijanja svega što degradira cjelovitost BiH. Poruke EU su jasne.”
Bez obzira na to što je Ustavni sud BiH u dva navrata donio odluke o neustavnosti 9. januara kao dana RS, ovaj datum se ipak obilježava u ovom entitetu. Sud je donio odluku prvo 2015, pa onda i 2019. Godine. Postupak je okrenut je u januaru 2013. godine, apelacijom tadašnjeg člana Predsjedništva BiH Bakira Izetbegovića Ustavnom sudu BiH.
Ustavni sud je odlukom iz 2015. osporio 9. januar kao datum, a ne obilježavanje dana Rs kao praznika.
Komisija za provođenje referenduma je 25. septembra 2016. godine provela referendum o 9. januaru, iako je Ustavni sud Bosne i Hercegovine zabranio njegovo održavanje i zatim poništio rezultate izjašnjavanja građana.
Ubrzo, Narodna skupština RS (NSRS) je iz Zakona o praznicima izbacila Zakon o danu Republike Srpske i usvojila ga kao poseban sekularni praznik. Zahtjev za ocjenu ustavnosti tog zakona podnijeli su delegati Bošnjaka i Hrvata u Vijeću naroda RS.
Ustavni sud Bosne i Hercegovine je i 29. marta 2019. godine ponovo proglasio 9. januar neustavnim, odnosno poništio dio člana Zakona o danu Republike Srpske koji glasi “na osnovu potvrđene volje građana Republike Srpske, 9. januar se utvrđuje kao dan Republike”.
Osporena odredba koja glasi:
“‘Na temelju potvrđene volje građana Republike Srpske 9. januar se utvrđuje kao dan Republike’, nije u skladu sa članom I/2. Ustava Bosne i Hercegovine, članom II/4. Ustava Bosne i Hercegovine u vezi sa članom 1.1. i članom 2.a) i c) Međunarodne konvencije o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije i članom 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda te članom VI/5. Ustava Bosne i Hercegovine. Osporena odredba je ukinuta i određeno je da prestaje važiti narednog dana od dana objavljivanja odluke u Službenom glasniku Bosne i Hercegovine.”
Odluci Ustavnog suda Bosne i Hercegovine prethodio je stav Venecijanske komisije koja je dan Republike Srpske označila kao “diskriminatorski, jer nije u skladu s univerzalnim vrijednostima dijaloga, tolerancije i razumijevanja”.
Kako se navodi, “utemeljen je na historijskim događajima koji su značajni i važni za samo jedan narod u RS, odnosno za srpski narod”.
Podsjetimo, 9. januara 1992. godine u Sarajevu, tadašnja Skupština srpskog naroda u Bosni i Hercegovini donijela je “Deklaraciju o proglašenju Republike srpskog naroda Bosne i Hercegovine” – na područjima “srpskih autonomnih regija i oblasti i drugih srpskih etničkih cjelina u Bosni i Hercegovini, a na osnovu plebiscita održanog 9. i 10. novembra 1991. godine na kome se srpski narod izjasnio za ostanak u zajedničkoj državi Jugoslaviji”.
Prvo rukovodstvo činili su Radovan Karadžić, Biljana Plavšić i Momčilo Krajišnik, kasnije osuđeni u Haškom tribunalu zbog ratnih zločina, piše BHRT.