Kazne se, uglavnom, izdaju na osnovu prekršajnih naloga i to “zbog uznemiravanja javnog reda i mira”, ili “prekršaja za izazivanja nacionalne netrpeljivosti ili vrijeđanja na nacionalnoj osnovi”.
Posljednji slučaj dogodio se početkom avgusta u Banjaluci, kada je policija u tom gradu kaznila tri osobe koje su na svojim automobilima, u svadbenoj koloni, isticale, kako tvrdi Ministarstvo unutrašnjih poslova RS (MUP RS), zastavu Armije RBiH.
Iz MUP-a RS za Radio Slobodna Evropa (RSE) navode da su tri osobe načinile prekršaj “svađa, vika, vriska i nepristojno ponašanje po članu 7. Zakona o javnom redu i miru”.
Ista institucija nije željela komentarisati pojedinačne slučajeve u kojima su izdate prekršajne prijave.
Radio Slobodna Evropa nije uspio stupiti u kontakt ni sa jednim od troje kažnjenih.
Šta predviđa Zakon o javnom redu i miru RS?
Prema Zakonu o javnom redu i miru RS, maksimalna kazna predviđena za vrijeđanje “po vjerskom ili nacionalnom osnovu” je do 800 maraka. Maksimalna kazna za “isticanje simbola nepristojnog, uvredljivog ili uznemirujućeg sadržaja” je do 300 KM.
U članu 7 se navodi da će svako ko narušava javni red i mir svađom, vikom, vriskom, izvođenjem ili reprodukcijom muzičkih sadržaja ili tekstova, nošenjem ili isticanjem simbola, slika, crteža ili tekstova nepristojnog, uvredljivog ili uznemiravajućeg sadržaja, i drugim nepristojnim ili drskim ponašanjem, biti kažnjen novčanom kaznom od 100 KM do 300 maraka.
Članom 8. propisano je da se osoba koja “grubim vrijeđanjem drugog lica na političkom, vjerskom ili nacionalnom osnovu ili drugim bezobzirnim ponašanjem izazove osjećanje fizičke ugroženosti ili uznemirenosti građana” kažnjava novčanom kaznom od 200 KM do 800 maraka.
Iz MUP-a nisu odgovorili na upit RSE zbog čega, ako se pozivaju na postojeći zakon, tolerišu isticanje ratnih zastava tokom proslava pravoslavnih praznika, zborova, svadbi i raznih drugih okupljanja, a koje imaju simbole Vojske Republike Srpske, četničkih odreda i slično.
Nije odgovoreno ni na pitanje zašto se toleriše isticanje zastava Armije RBiH tokom Marša mira u Srebrenici, u julu svake godine, u znak sjećanja na žrtve genocida u tom gradu 1995. godine. Srebrenica je jedna od 54 opštine entiteta RS.
Kažnjen zbog fotografije sa zastavom RBiH
Ovo nije prvi slučaj da policija u Bosni i Hercegovini kažnjava građane zbog isticanja neke od zastava za koju oni procjenjuju da dovodi do narušavanja javnog reda i mira.
Među onima koji su kažnjeni je i Emir Burina. On je u junu 2020.godine objavio na društvenim mrežama fotografiju sa zastavom Republike BiH.
Radi se o bijeloj zastavi sa ljiljanima, koja je bila zvanična zastava Republike BiH od njenog priznanja 1992. do 1998. godine. Fotografisao se na području vrela rijeke Miljacke, nedaleko od Sarajeva, na teritoriji bh. entiteta Republika Srpska. Za to je dobio kaznu od 200KM.
Burina nije bio dostupan za razgovor o ovoj temi, jer se nalazi van Bosne i Hercegovine.
Sarajlija Sejfudin Tokić je zbog zastave sa ljiljanima prije sedam godina bio uhapšen u Banjaluci. Tada je, povodom godišnjice prijema BiH u Ujedinjene nacije (UN), istakao ovu zastavu u tom gradu.
Sudski proces protiv Tokića je pred banjalučkim sudom trajao skoro sedam godina. Na kraju je oslobođen optužbi za djela izazivanja nacionalne, rasne i vjerske mržnje i netrpeljivosti.
– Ako se pažljivo proanalizira i krivični postupak protiv mene, koji je vođen više od sedam godina, vidi se da nikakvog osnova nema ni za krivično ni za prekršajno kažnjavanje, odnosno gonjenje ljudi koji ističu tu zastavu (zastavu RBiH) prikladno određenim situacijama ili nekim jubileima – naglašava Tokić.
U Krivičnom zakoniku RS ne postoji djelo izazivanja nacionalne, rasne i vjerske mržnje i netrpeljivosti.
U Federaciji BiH neprihvatljive zastave RS i Srbije
I policija u entitetu Federacija BiH je tretirala kao prekršaj isticanje zastave Republike Srpske, te zastave Srbije.
U januaru 2021. godine nedaleko od Sanskog Mosta, na sjeverozapadu Bosne i Hercegovine, policija je zaustavila dva vozila na kojima su bile istaknute ove zastave. Nakon toga, zastave su oduzete.
Istovremeno, u januaru iste godine policija Posavskog kantona-jednog od 10 u entitetu Federacija BiH, je kaznila građanina koje je na traktoru istaknuo zastavu Srbije prilikom proslave pravoslavnog praznika. Policija se pozvala na Zakon o prekršajima tog kantona, a lice koje je istaknulo zastavu u okolini Odžaka, na sjeveru BiH, dobilo je kaznu od 200 maraka.
“Osoba D.K. kažnjena je na osnovu Zakona o prekršajima protiv javnog reda i mira i to dijela koji glasi da će se kaznom od 200 do 600 KM kazniti onaj “tko pod vidom zastave ili grba Bosne i Hercegovine ili Federacije Bosne i Hercegovine ili Županije ističe zastavu ili grb koji ne sadrže obilježja propisana Ustavom i zakonom Bosne i Hercegovine ili Federacije Bosne i Hercegovine ili Županije”, navedeno je tada u saopštenju MUP-a Posavskog kantona.
U Federaciji BiH zakoni o javnom redu i miru su različito regulisani u kantonima, dok Republika Srpska ima jedinstven Zakon.
Zakonski nije zabranjeno isticanje bilo koje zastave
U zakonima u Bosni i Hercegovini nigdje nije striktno zabranjena upotreba ili isticanje bilo koje zastave.
Zakonom o zastavi BiH se uređuje oblik i izgled zastave i njeno isticanje na nivou države Bosne i Hercegovine.
Ovaj zakon, između ostalog propisuje, da se zastava, osim na institucijama BiH, ističe i na svim zgradama diplomatsko-konzularnih predstavništava BiH.
Navodi se i da nepoštovanje zastave BiH predstavlja kažnjivo djelo.
Ovaj zakon je nametnuo bivši visoki predstavnik u BiH Carlos Westendorp 4. februara 1998. godine, budući da se tadašnji izabrani zvaničnici nisu mogli dogovoriti o njenom izgledu.
Zastava Bosne i Hercegovine je plave boje. Desno od centra nalazi se trougao žute boje. Paralelno lijevoj strani trougla, od gornjeg ruba zastave do donjeg ruba, proteže se red bijelih petokrakih zvijezda. Zastava je pravougaonog oblika.
Tri ugla trougla simbolizuju geografski oblik zemlje i tri konstitutivna naroda BiH – Bošnjake, Srbe i Hrvate. Zvjezdice predstavljaju Evropu.
Do njenog nametanja, zvanična zastava Bosne i Hercegovine je bila bijela zastava sa ljiljanima.
Na ovu zastavu u entitetu Republika Srpska gledaju kao na ratnu zastavu Bošnjaka, ali nije zakonski zabranjena.
Slična situacija je i u Federaciji Bosne i Hercegovine, gdje se sankcioniše isticanje zastave Republike Srpske, Srbije ili sličnih zastava sa srpskim nacionalnim predznakom.
U dijelovima BiH gdje živi većinsko hrvatsko stanovništvo, uglavnom se koristi zastava Republike Hrvatske sa šahovnicom, dok zastave sa bošnjačkim i srpskim simbolima nisu prihvatljive.
Kazne za isticanje zastava u sivoj zoni
Aleksandar Jokić, advokat iz Banjaluke kaže kako je pitanje isticanja simbola u BiH “osjetljivo i komplikovano”.
– Svako lice ima pravo na nesmetan život bez uznemiravanja i straha za svoju ličnu bezbjednost i bezbjednost svoje imovine.
Sa druge strane, ja recimo, imam pravo na slobodu izražavanja, bilo kroz natpise, zastave, slogane. I onda u koliziji ta dva prava, na kraju bi sud trebalo da odluči. Policija je samo stepenica između – ističe Jokić.
On ne sumnja da pojedinci zloupotrebljavaju oba prava, ali da to rade i oni koji sankcionišu ‘nepoželjne simbole’.
– Moramo jednom postaviti neke temelje, i moramo postaviti ograničenja kada i kako to možemo, a to jedino možemo kroz sudsku praksu. Dokle god nam zakonodavac izričito ne zabrani ili izričito ne dozvoli – smatra Jokić.
Simboli entiteta
Federacija BiH nema simbola već 15 godina, otkako je zastavu i grb na kojima su bili ljiljani i šahovnica, Ustavni sud BiH proglasio neustavnim, jer nisu sadržavale obilježja srpskog naroda. Ova tri naroda su konstitutivna prema Ustavu Bosne i Hercegovine.
Istom odlukom neustavnim su proglašeni i grb i himna Republike Srpske, jer, kako je navedeno iz Ustavnog suda BiH, “krše Međunarodnu konvenciju o ukidanju svih oblika rasne diskriminacije”.
Tada je parlamentima oba entiteta naloženo da u roku od šest mjeseci usaglase navedene odredbe sa državnim Ustavom.
Na zastavi Republike Srpske su crvena, plava i bijela pruga bez ikakvog simbola.
Kako je isticanje zastava zakonski regulisano u zemljama regiona?
Isticanje zastava stranih država, kao i simbola manjinskih naroda i zajednica u zemljama regiona, regulisano je posebnim propisima i zakonima.
U Republici Hrvatskoj nije dopušteno isticanje zastava drugih država, uz neke izuzetke, kao što su službene svrhe, poput posjeta stranih funkcionera.
Srpska zajednica u Hrvatskoj kao službenu ima narodnu zastavu Srba (trobojka bez grba), i ona je priznata zakonom o pravima nacionalnih manjina.
Ona se, uz hrvatsku zastavu, ističe na zgradama u kojima se nalaze institucije i ustanove srpske nacionalne manjine ili u njihovim službenim prostorijama.
U Crnoj Gori zakon predviđa da se zastave i nacionalni simboli manjina mogu isticati pored državnih simbola samo za vrijeme državnih i nacionalnih praznika manjina, i to u mjestima gdje pripadnici tih nacionalnih manjina čine većinu.
U Srbiji zakon predviđa da se grb, odnosno zastava strane države mogu isticati “samo uz grb, odnosno zastavu Republike Srbije, osim ako potvrđenim međunarodnim ugovorom nije drukčije određeno”.