Zbog toga je Transparency International uputio 10 novih prijava Centralnoj izbornoj komisiji, a interesantno je da su firme koje su uručile donacije partijama u prošloj godini od države dobile više od 55 miliona maraka ugovora.
Također, od 2.000 donacija fizičkih lica, 40 posto priloga dale su osobe koje obavljaju neku od javnih funkcija.
Finansijski izvještaji političkih stranaka za 2022. godinu potvrdili su da stranke i dalje prikrivaju stvarne iznose kojima raspolažu, ali i da su firme koje su uručile donacije partijama u prošloj godini od države dobile više od 55 miliona maraka ugovora, kao i da je 40 posto priloga fizičkih lica došlo od osoba koje obavljaju neku od javnih funkcija.
Analiza godišnjih izvještaja koje je objavio CIKBiH pokazuju da stranke, pored budžeta iz kojih su dobile 19,4 miliona KM, finansiranje u izbornoj godini uglavnom temelje na prilozima fizičkih lica od kojih su dobile više od 2.000 donacija vrijednih 5.843.000 KM, što je za tri miliona maraka više nego 2020. godine i ubjedljivo je najveći iznos donacija koji su stranke do sada prikazale u jednoj godini, objavio je portal transparentno.ba.
Osim vrtoglavog rasta priloga pojedinaca, TIBiH je, zahvaljujući podacima iz registara javnih funkcionera, preduzeća i ustanova, identifikovao više od 800 osoba koje obavljaju neku javnu funkciju u organima izvršne ili zakonodavne vlasti, ili su članovi uprava javnih preduzeća i ustanova, a koji su donirali sredstva strankama i ti prilozi čine 40 procenata od ukupnog broja donacija koje su stranke dobile od fizičkih lica.
Tako je Nenad Nešić, predsjednik DNS-a i trenutni ministar u Savjetu ministara BiH, prema izvještaju DNS-a, svojoj stranci donirao više od 32.000 KM, što je iznad 15.000 KM koliko dozvoljava Zakon o finansiranju političkih partija.
Osim njega, nedozvoljen iznos donirali su i Adna Bešić koja je stranci Za nove generacije donirala ukupno 15.225 KM, zatim Aleksandar Stevanović, koji je stranci Pokret uspješna Srpska donirao 17.900 KM, kao i Milan Šuvak, koji je Narodnoj partiji Srpske, čiji je predsjednik narodni poslanik Darko Banjac, donirao 19.990 KM.
Inače, Milan Šuvak je vlasnik firme Šumil d. o. o. koja je za različite radove na Bolnici Mlječanica, čiji je direktor upravo Darko Banjac, dobila više od 18 miliona KM vrijednosti ugovora o javnim nabavkama, dok je njegova stranka NPS propustila da podnese finansijski izvještaj nakon izbora i ovo je prvi put da se javnost upoznaje sa načinom kako se ova partija finansira.
Posebno se ističe činjenica da se među donatorima nalaze direktori i članovi uprava javnih preduzeća i ustanova, a veliki je broj i direktora i članova školskih odbora osnovnih i srednjih škola. Ovo potvrđuje rasprostranjenost problema političkog uticaja na cjelokupan javni sektor, naročito na obrazovni sistem, na šta TIBiH odavno ukazuje i zbog čega je i pokrenuta inicijativa Političari izađite sa časa koja za cilj ima depolitizaciju škola i obrazovnih ustanova.
Osim privatnih, uočen je i porast priloga pravnih lica, te su stranke u svojim izvještajima prikazale donacije od 170 firmi, a analiza podataka Agencije za javne nabavke BiH pokazuje da je više od 70 tih preduzeća u toku prošle godine sklapalo ugovore o javnim nabavkama čija ukupna vrijednosti prelazi 55 miliona KM.
Navedeni iznos donacija je vjerovatno i veći jer su stranke, kao i prethodnih godina uglavnom umanjivale ili prikrivale donacije od pravnih lica, pa su u svojim izvještajima zbirno prikazale 620 hiljada KM što je tek 2,1 odsto ukupnih prihoda političkih stranaka u 2022. godini, i taj iznos je manji od prihoda koje su stranke ostvarile od svoje imovine i koji iznose 639 hiljada KM.
Tako, naprimjer, stranke SNSD i A-SDA i dalje tvrde da nisu dobile niti jednu marku od privatnih firmi, dok je većina velikih partija, za razliku od prethodnih godina, prijavila donacije pravnih lica, a zbog uočenih kršenja Zakona o finansiranju političkih stranaka, TIBiH je podnio prijave Centralnoj izbornoj komisiji BiH.
Prijava je, između ostalih, upućena protiv SDP-a čiji je sponzor S.E-SARAJKA d. o. o. iz Živinica, po podacima Agencije za javne nabavke, u toku 2022. godine dobila 38 ugovora čija ukupna vrijednost prelazi 4,5 miliona KM, pri čemu je samo od uprave Grada Živinice dobila nekoliko desetina ugovora vrijednih više od dva miliona KM. Sličan primjer je sa jednim od sponzora SDA, firmom Green oil d. o. o. koja je u prošloj godini potpisala ugovore vrijedne više od devet miliona KM, dok je samo na jednom tenderu nabavke dizel-goriva za dobila četiri miliona KM.
Firma KOP I KO d. o. o. koja se pojavljuje kao donator već pomenutog SDP-a, ali i Pokreta demokratske akcije, također je dobitnik nekoliko tendera vrijednih više od 700 hiljada KM, a nedozvoljene donacije prikazao je i DNS koji je dobio prilog od preduzeća DBS d. o. o, čiji poslovi sa državom prelaze 220 hiljada KM u 2022. godini, što je nekoliko puta iznad dozvoljenog.
TIBiH je prijavio ukupno 10 partija koje su prikazale donacije od firmi koje su sklapale poslove sa organima izvršne vlasti vrednije od 10.000 KM u jednoj godini, što Zakon o finansiranju političkih stranaka izričito zabranjuje. Ono što je bitno naglasiti jeste da se ova zabrana ne odnosi na poslove sa javnim preduzeća i ustanovama, a TIBiH se već dugo zalaže za unapređenje regulative iz ove oblasti kako bi se u potpunosti onemogućilo da stranke dobijaju donacije od firmi koje dobijaju ugovore o javnim nabavkama.
Interesantno je da se među donatorima političkih partija u izvještajima navode i druge partije, pa je tako stranka Dragana Čavića, Narodni demokratski pokret, donirala 45.000 KM Socijalističkoj partiji, na čijoj listi se Čavić nalazio kao kandidat. Na sličan način je i Narodna partija srpske prikazala donaciju Opštinskog odbora SNSD-a Brčko od 5.700 KM što po sebi nije nedozvoljeno, ali nameće niz pitanja o prirodi i motivima ovakvih transakcija.
Stranke su ovaj put prikazale relativno velike iznose poklona i nenovčanih donacija i to vrijedne gotovo 290 hiljada maraka, a posebno je zanimljiv izvještaj SNSD-a u kojem su nastupi Svetlane Ražnatović i Ace Lukasa na završnoj tribini ove stranke prikazani kao poklon vrijedan 18,5 hiljada maraka koje je stranka dobila od ovih estradnih umjetnika.
Osim prihoda koji su u prošloj godini iznosili 29,5 miliona KM stranke su u 2022. godini u finansijskim izvještajima prikazale 9,9 miliona KM duga, što je najviše od 2018. godine i taj iznos raste u kontinuitetu budući da se obaveze prenose iz ranijih perioda.
Tako Demokratska fronta firmi Ascanius Media duguje još 129 hiljada KM od ukupno 694.458 KM neizmirenih obaveza koje se vuku od iz 2018. godine. Ista firma ima nenaplaćenih potraživanja od stranke Za nove generacije za usluge koje su nastale prošle godine, a zanimljivo je da je ovo preduzeće od 2018. godine naplatilo više od 265 hiljada maraka za usluge medijske promocije od raznih organa vlasti i javnih preduzeća putem sistema javnih nabavki.
Sličan primjer je i sa preduzećem SAMAS d. o. o. iz Sarajeva kojem stranke NiP i DF duguju po 31 hiljadu KM, dok od SDA potražuje još 17 hiljada maraka. Ova firma kojoj stranke duguju ukupno 80 hiljada KM je kao ponuđač pobijedila na tenderima vrijednim 1,6 miliona KM i to od ugovornih organa čije sjedište se nalazi u Sarajevskom kantonu.
Stranke su prikazale zbirni dug od 1,9 miliona KM prema pružaocima medijskih, marketinških usluga i agencijama za promociju i oglašavanje, što je oblast od posebnog značaja budući da je po rezultatima praćenja izborne kampanje prošle godine TIBiH ukazao na to da su stranke značajno umanjile stvarne iznose potrošene na oglašavanje i izbornu promociju.
Osim privatnim dobavljačima, stranke imaju dugove i prema javnim preduzećima, ustanovama, jedinicama lokalne samouprave i drugim javnim organima od gotovo 517 hiljada konvertibilnih maraka, a posebno je zanimljiv podatak da stranke duguju 533 hiljade KM na ime neizmirenih poreza i doprinosa za lična primanja, iako su iz budžeta dobile više od 19 miliona KM u prošloj godini.
“SDA je prijavila 262 hiljade KM neizmirenih dugovanja za plate zaposlenima, a ova stranka je među najvećim dužnicima te se sa 1,2 miliona nalazi iza Stranke za BiH koja ima ubjedljivo najveći iznos dugovanja od 1,8 miliona, a slijede ih PDP (740 hiljada KM), NiP (702), HDZ 1990 (698), SNSD (558), SDS (422), DF (377), Socijalistička partija (290) i Naša stranka (282 hiljade KM) te ostale stranke.
Ovakvi nalazi potvrđuju opravdanost inicijative TIBiH za što hitnije promjene Zakona o finansiranju političkih partija, čija manjkavost omogućava strankama da prikrivaju svoje stvarne finansijere i iznose prihoda sa kojima raspolažu i umanjuju iznose dobijene iz nedozvoljenih izvora finansiranja”, navodi se, javlja Srpskainfo.