Vodenasta stolica, grčevi u stomaku, nadutost i pojačana potreba za odlaskom u toalet su ono što smo svi mi iskusili bar jednom u životu. Ali da li znate šta pomaže u prevazilaženju neprijatne situacije i šta ublažava simptome?
Šta je dijareja?
Dijareja, tj. proliv se definiše kao pojačana frekvencija i volumen stolice, koja je obično vodena ili tečno-kašasta. Stolica se izlučuje više od tri puta dnevno, a njena uobičajena konzistencija se menja.
Ovo stanje izaziva poremećaj u probavnom sistemu, koji može biti uzrokovan nizom faktora, uključujući infekcije, trovanje, intoleranciju na hranu, lekove, stres i određene hirurške zahvate.
Dijareja je često praćena povraćanjem, mučninom, bolom i grčevima u stomaku, nadutošću i gasovima, a ponekad i groznicom i dehidratacijom.
Najčešći uzroci dijareje
Infekcije
Virusne i bakterijske infekcije creva su najčešći uzročnici proliva. Dijagnoza se obično zasniva na kliničkoj slici i anamnezi, uz eventualne dodatne analize. To mogu biti brzi testovi antigena za rotavirus i norovirus u stolici, bakteriološka kultura stolice za identifikaciju bakterija, kao i imunološki testovi za određene parazite ili protozoe.
Rotavirus, norovirus, adenovirus i drugi virusi uzrokuju akutni gastroenteritis. Virusi napadaju epitelne ćelije u tankom crevu, ometajući apsorpciju i povećavajući lučenje tečnosti, što rezultira dijarejom.
Ešerihija koli, salmonela i šigela su najčešći bakterijski uzročnici gastroenteritisa. Ove bakterije koloniziraju creva i proizvode toksine, što izaziva upalu i oštećenje epitela, vodeći do gastrointestinalnih problema.
Trovanje hranom
Dijareja je čest simptom trovanja hranom i kod dece i kod odraslih. Može biti izazvana bakterijama, virusima, parazitima ili toksinima koji se nalaze u zagađenoj hrani ili vodi.
Simptomi dijareje izazvane trovanjem hranom obično se javljaju u roku od nekoliko sati nakon konzumiranja kontaminirane hrane ili vode.
Najbolji način za sprečavanje trovanja hranom je termička obrada namirnica na odgovarajućoj temperaturi i čuvanje hrane u frižideru. Pored toga, važno je da se poštuju osnovne higijenske mere, kao što su pranje voća i povrća pre konzumacije i pranje ruku sapunom i vodom nakon korišćenja toaleta i pre pripreme hrane.
Trovanje hranom češće je tokom leta, što se dovodi u vezu sa lakšim i bržim kvarenjem namirnica na visokoj temperaturi.
Intolerancija na hranu
Ukoliko osoba ima intoleranciju na određene supstance i namirnice, do proliva može doći nakon konzumacije hrane koja je sadrži. Intolerancija na hranu je uzrokovana nedostatkom enzima ili drugih materija koje su potrebne za varenje određene namirnice.
Najčešći uzroci dijareje u tom slučaju su: intolerancija na laktozu (nedostatak enzima laktaze), intolerancija na gluten, intolerancija na fruktozu (nedostatak enzima fruktokinaze) i intolerancija na galaktozu.
Simptomi dijareje izazvane intolerancijom na hranu javljaju se ubrzo nakon konzumacije namirnice na koju je osoba intolerantna.
Uzimanje određenih lekova
Brojni lekovi mogu izazvati dijareju kao nuspojavu. Širok spektar antibiotika remeti ravnotežu bakterija u crevima, smanjujući broj onih dobrih, što omogućava lošim bakterijama da se razmnože i izazovu upalu i proliv.
Nesteroidni protivupalni lekovi (NSAID), kao što je ibuprofen, mogu iritirati sluznicu gastrointestinalnog trakta.
Lekovi za srce i krvni pritisak, beta blokatori i diuretici ubrzavaju probavu, što nekad rezultira češćim i tečnijim stolicama.
Anksiolitici i antidepresivi utiču na crevnu peristaltiku i ubrzavaju prolaz hrane kroz probavni sistem, što se odražava na stolicu.
Hemoterapija i lekovi protiv raka mogu oštetiti sluznicu creva, izazivajući mučninu, povraćanje i dijareju. Nakon hirurških zahvata i operacije creva, proliv može biti uobičajen simptom dok se probava ne normalizuje.