Međutim, postavlja se pitanje odakle će doći taj novac? Javne finansije su zategnutije nego ranije, a Švicarska ne može da kupuje oružje na kredit. Mehanizam “kočenja” duga, koji zahtijeva uravnotežen državni budžet, to eksplicitno zabranjuje.
Jedan od prijedloga, koji prvenstveno podržavaju konzervativne stranke desnog centra, jeste da se polovina dodatnih sredstava za vojsku preusmjeri iz budžeta za razvoju saradnju. Najveći dio novca uzeo bi se od Švicarske agencije za razvoj i saradnju (SDC), što bi vjerovatno rezultiralo povlačenjem iz šest do osam zemalja koje su dosad bile u fokusu švicarske razvojne politike, To bi uključivalo Albaniju, Srbiju i Bosnu i Hercegovinu – zemlje sa velikom dijasporom u Švicarskoj, piše sajt švicarskog javnog servisa Swissinfo.
Takav potez stavio bi Švicarsku na drugačiji put od većine drugih evropskih zemalja. Zapadni Balkan se smatra regionom od velikog geostrateškog značaja, pogotovo otkako je Rusija napala Ukrajinu u februaru 2022. godine. Zapadni Balkan je takođe prioritetni region za Evropsku uniju koja je prošle godine predstavila plan rasta za region i dodijelila Bosni i Hercegovini status kandidata za članstvo u EU, a pojedine države, poput Njemačke i Austrije, gledaju na Zapadni Balkan kao na važan region za svoju razvojnu saradnju, prenosi Nin.rs
Veliki izazovi
Nevladine organizacije koje služe kao implementacioni partneri SDC-a na terenu bile bi najteže pogođena ovim rezovima. Jedna od njih je Helvetas, organizacija koja se bavi razvojom saradnjom i humanitarnom pomoći i već dve decenije deluje na Zapadnom Balkanu. Matijas Her iz Helvetasa upozorava da bi povlačenje sa Zapadnog Balkana moglo da bude geostrateška greška u bezbednosnom smislu.
“Podsticanje ulaganja u vojsku je legitimni interes Švicarske. Međutim, razvojna saradnje je takođe dio spoljne i bezbjednosne politike. Na Zapadnom Balkanu razvojna saradnja je značajno doprinijela stabilizaciji regiona”, kaže Her.
On smatra da bi švicarsko povlačenje iz regiona stvorilo vakuum koji bi brzo mogle da popune zemlje poput Rusije, Kine, Saudijske Arabije ili Turske. Riječ je o zemljama koje bi mogle da pojačaju svoj politički uticaj nudeći podršku uz manje uslova, što bi moglo da dovede do povećanja korupcije i smanjenja ekoloških standarda, navodi Swissinfo.
Istovremeno, Zapadni Balkan se suočava sa velikim izazovima, uključujući visoku stopu nezaposlenosti i migracije, rastući autoritarizam u nekim državama i trajne strukturne ekonomske deficite i korupciju. Helvetas se bavi ovim pitanjima sljedeći dva prioriteta: ekonomski razvoj (stvaranje mogućnosti za zapošljavanje mladih) i upravljanje (podrška decentralizaciji, jačanje lokalnih vlasti i promocija civilnog društva). Svi ovi napori donijeli su mjerljiv uspjeh. Sa druge strane, ima onih koji kritikuju razvojnu saradnju tvrdeći da se tako podržavaju “demokratski upitne vlade”. Her, međutim, odgovara da bi se takve tendencije pogoršale bez angažovanja nevladinih organizacija.
Decentralizacija i jaka civilna društva su važni korektivi u ovim državama koje su centralno i autoritarno vođene tokom Hladnog rata, što je naslijeđe koje se osjeća i danas, piše švicarski portal.
“Paradoskalan efekat” procesa za članstvo u EU
Hladni rat i sukobi koji su uslijedili u regionu mogu izgledati daleki, u stvari toliko udaljeni da neki kritičari dovode u pitanje potrebu za razvojnom pomoći na Balkanu, kaže Adnan Ćerimagić, viši analitičar za Zapadni Balkan u ekspertskoj organizaciji Inicijativa za evropsku stabilnost (ESI) .
“Polovina zemalja pripada NATO-u, a neke su u procesu pridruživanja EU”, kaže on.
Međutim, ozbiljniji pogled na situaciju na terenu pokazuju da ti procesi nisu nepovratni. Političke tenzije su ponovo eskalirale, posebno između Kosova i Srbije, ali i unutar Bosne i Hercegovine. Osim toga, navodi Ćerimagić, “ekonomske i socijalne činjenice su jasne: jaz između ovih zemalja i ostatka Evrope se povećava, a ne smanjuje”.
On, međutim, ne brine zbog toga što bi švicarsko povlačenje stvorilo vakuum koji bi Rusija popunila. Takva praznina bi, po njegovom mišljenju, vjerovatno ostala nepopunjena.
“Proces za članstvo u Evropskoj uniji ima paradoksalan efekat. Kada se neka zemlja pridruži, evropske vlade često prekidaju svoju bilateralnu pomoć. Finansiranje koje obezbjeđuje Evropska unija često je manje od pomoći. Kao što vidimo, većina procesa je praktično zaustavljena, što ove zemlje ostavlja u stanju neizvjesnosti”, ističe Ćerimagić.
Kako kaže, ukoliko bi se Švicarska sada povukla, izgubile bi se mreže i znanje koji su se gradili decenijama.
Samo u 2023. godini, finansijski doprinos Švicarske Srbiji, Bosni i Hercegovini i Albaniji iznosio je nešto manje od 80 miliona eura. S obzirom na skromne razmjere, Ćerimagić navodi da političari u Bernu treba da se zapitaju da li je povlačenje iz tako krhkog regiona u vreme nastajanja novih političkih blokova zaista u spoljnopolitičkom interesu Švicarske.
Tijesan budžet i lični interesi
Švicarska priznaje cilj Ujedinjenih nacija o izdvajanju minimum 0,7 odsto BDP-a na razvoju saradnju. Međutim, kao i većina zemalja, još nije dostigla taj cilj. Prošle godine je prvi put uspjela da dostigne cifru od 0,6 procenata.
Međunarodna saradnja širom Evrope je pod povećanim pritiskom iz nekoliko razloga. Pandemija korona virusa i rat u Ukrajini opteretili su finansijska sredstva zbog čega su mnoge vlade smanjile budžete za međunarodnu pomoć. Priliv ukrajinskih izbjeglica doveo je do većih rashoda u mnogim evropskim zemljama, što je novac od kojeg je neki dio mogao da bude izdvojen za budžete za međunarodnu saradnju. Pored toga, razvojna pomoć se preusmjerava ka Ukrajini, a Švicarska planira da u tu svrhu iskoristi 15 odsto od ukupnog budžeta za pomoć.
U igri je i ideološka komponenta – uspon konzervativnih i desničarskih partija koje su se tradicionalno protivile razvojnoj saradnji, što je dovelo do smanjenja budžeta za pomoć. Kao rezultat toga, vlade sve više oklijevaju da izdvajaju sredstva za međunarodnu pomoć. Međutim, ako to urade, žele da imaju korist od svojih investicija.
Sredstva koja se odnose na međunarodnu saradnju tako se sada sve više koriste za ostvarivanje ekonomskih interesa zemlje donatora, što je trend koji može da se primeti širom Evrope, piše švicarski portal, navodeći Švedsku kao primjer toga.
Nakon dolaska na vlast, nova konzervativna vlada spojila je ministarstvu za razvojnu saradnju sa ministarstvom trgovine. Iako je Zapadni Balkan i dalje strateški važan za Švedsku, vlada ima za cilj da prvenstveno iskoristi “sinergiju sa aktivnostima Evropske unije” u regionu. Sa svoje strane, Švicarska je napravila još jedan zakokret trenutnom strategijom u vezi međunarodne saradnje koja je sada strateški povezana sa migracionom politikom zemlje koja je dosad dala različite rezultate.
Posljedice ne bi osjetio samo Zapadni Balkan
Ukoliko bi švicarska vlada odlučila da smanji budžet za razvojnu saradnju, to bi uticalo, ne samo na Zapadni Balkan, već i na druge prioritetne zemlje kao što su Gruzija, Tunis, Egipat, Mjanmar i Mali.
Pored toga, hitna pomoć bi trebalo da bude smanjena za pola miliona švicarskih franaka, što bi potencijalno moglo dovesti do povlačenja iz zona sukoba poput Avganistana, Sirije, Jemena i Sudana – zemalja koje su siromašnije od onih na Zapadnom Balkanu. Smanjenje budžeta takođe bi uticalo na doprinose međunarodnim organizacijama kao što su UNHCR ili Crveni krst.
Planirano smanjenje budžeta donekle je iznenađujuće jer se većina stanovništva već nekoliko godina zalaže za povećanje razvojne pomoći. Iako se ova većina nedavno smanjila, ona ostaje na solidnih 58 procenata, pokazalo je istraživanje Švicarskog federalnog instituta za tehnologiju.
Očekuje se da će se švicarski parlament ponovo pozabaviti ovim pitanjem tokom svog jesenjeg zasjedanja.