Građanski rat, nasilje nad civilima, kršenje ljudskih prava, ratni zločini i podrška terorističkim organizacijama neke su od stavki zbog kojih su Siriji proteklih godina nametnute stroge međunarodne sankcije, a koje su za imale slabljenje Assadovog režima i utiranje puta reformi.
Ove sankcije su donekle oslabile Assadov režim, ali su ostavile i dubok trag na život sirijskog naroda.
Razne restriktivne mjere koje su zapadne zemlje uvele Siriji izgubile su smisao nakon sloma Assadovog režima.
Mjere koje poduzimaju mnoge zemlje i međunarodne organizacije ozbiljno utječu na ekonomsku i političku situaciju Sirije i otežavaju oporavak i razvoj. Sirija na američkoj listi od 1979. godine –
Prema informacijama američkog State Departmenta i Ministarstva finansija, američke sankcije Siriji počele su u decembru 1979. godine, kada je ta zemlja proglašena “državom koja podržava terorizam”.
To je dovelo do zabrane izvoza i prodaje odabranih proizvoda, određene kontrole izvoza proizvoda dvojne namjene, kako civilne tako i vojne te razna finansijska ograničenja.
Dodatne kontrole uvoza i izvoza nametnute su u maju 2004. izdavanjem predsjedničkog dekreta 13338, kojim je implementiran Zakon o odgovornosti Sirije i obnavljanju suvereniteta Libana i uključivao dodatne mjere prema Međunarodnom zakonu o vanrednim ekonomskim ovlastima.
Izbijanjem građanskog rata u Siriji 2011. godine, sankcije su postale mnogo sveobuhvatnije. Zabrana trgovine energetskim i finansijskim sektorima, zamrzavanje imovine visokih zvaničnika i onemogućavanje američkih kompanija da posluju sa Sirijom bili su glavni elementi ovih sankcija. Sankcije dodatno proširene Cezarovim aktom –
Međunarodne sankcije Siriji dodatno su pooštrene takozvanim “Cezarovim zakonom”, kojeg je bivši američki predsjednik Donald Trump potpisao u decembru 2019. godine, a koji je na snagu stupio u junu 2020.
Zakon, nazvan po kodnom nazivu vojne policije koja je svjetskoj javnosti procurila 55 hiljada fotografija 11 hiljada zatočenika koji su mučeni do smrti u zatvorima Assadovog režima.
Glavni cilj zakona bio je da se izvrši veći pritisak na Assadov režim i da se izoluje iz svjetskog sistema. Američke sankcije Siriji su među najsveobuhvatnijim na svijetu –
Aktuelne američke sankcije Siriji vode se Izvršnom naredbom predsjednika i uključuju strogi embargo na oružje, zamrzavanje imovine i zabranu putovanja.
Sankcije, posebno uvedene građevinskom i energetskom sektoru, imale su za cilj da ekonomski oslabe Assadov režimu.
Centralna banka Sirije je također bila meta sankcija koje su uvedene kako bi se ometala sposobnost finansiranja Assadovog režima.
Američke sankcije nametnute Siriji danas se ubrajaju među najsveobuhvatnije ekonomske restrikcije u svijetu. EU sankcije –
Zemlje Evropske unije (EU) su također donijele brojne restriktivne mjere kako bi okončale nasilje Baas režima nad civilima, mobilizirale režim za reformu, zaustavile kršenje ljudskih prava i promovirale mirnu političku tranziciju.
Nakon eskalacije nasilja i neprihvatljivog nivoa kršenja ljudskih prava u Siriji, EU je suspendovao svu bilateralnu saradnju sa vladom i njenim pristalicama u Siriji i uveo sankcije u maju 2011. Sankcije su uključivale i embargo na oružje.
Zabranjen je i uvoz sirove nafte i naftnih derivata iz Sirije te je uvedena zabrana ulaganja u naftnu industriju Sirije i kompanije u proizvodnji električne energije.
Zamrznuta je i sva imovina Centralne banke Sirije u EU.
EU je uveo i ograničenja izvoza opreme i tehnologija koje Assadov režim može koristiti za represiju, kao i tehnologije za praćenje ili prisluškivanje internet ili telefonskih komunikacija.
Zabranjena je i trgovina zlatom, plemenitim metalima, dijamantima i svim proizvodima koji se mogu smatrati dijelom sirijskog kulturnog naslijeđa.
Osim toga, svim finansijskim institucijama u Siriji zabranjeno je djelovanje u EU.
Sve ove sankcije su na snazi do 1. januara i evropske institucije trebaju donijeti odluku o njihovom prolongiranju ili ukidanju.
Uporedo s tim, Ujedinjene nacije (UN) su također uvele zabrane putovanja i sankcije zamrzavanja imovine osobama za koje se sumnja da su umiješane u teroristički napad koji se dogodio u Bejrutu u Libanu 14. februara 2005. godine, u kojem je poginuo bivši libanonski premijer Rafik Hariri. Sirija je bila na meti sankcija UN-a jer je utvrđeno da je povezana s ovim napadom. Rasprave o sankcijama u EU –
Padom Baas režima u Siriji 8. decembra počele su i rastave u Evropskoj uniji o tome da li sankcije Siriji treba prolongirati ili ukinuti.
Iako to nije eksplicitno navedeno, jasno je da je pad režima bio jedan od preduslova za ukidanje sankcija. EU također zahtijeva uspostavljanje inkluzivne vlade u Siriji i poštovanje teritorijalnog integriteta zemlje i prava manjina.
U tom kontekstu, EU zvaničnici su proteklih dana najavili uspostavu kontakata s novom administracijom Sirije i pristup korak po korak u ukidanju sankcija.
U svom govoru u Evropskom parlamentu, predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leyen opisala je ohrabrujućim prve korake novog rukovodstva u Siriji.
Von der Leyen je navela da će pitanja, kao što su uspostavljanje inkluzivne vlade, zaštita manjina i nastavak borbe protiv terorističke organizacije ISIS, biti važna i u budućnosti.
“Nastavićemo podršku, ali ćemo učinite to s novim fokusom na postrani oporavak i rekonstrukciju osnovne infrastrukture. U tom kontekstu moramo preispitati naše sektorske sankcije kako bismo olakšali rekonstrukciju”, poručila je Von der Leyen. I narod Sirije je osjetio efekte sankcija –
Iako postoje određena izuzeća za hranu, lijekove i humanitarnu pomoć u sankcijama protiv Sirije, birokratske poteškoće u isporuci te pomoći dovele su do toga da i sirijski narod osjeti efekte sankcija. Prevashodno nametnutih s ciljem slabljenja Assadovog režima.
Važno je napomenuti da je pristup osnovnim potrebama u velikoj mjeri ograničen u Siriji, gdje je inflacija izmakla kontroli, vrijednost novca rapidno pada, a nezaposlenost je na neviđenom nivou. Postoje ozbiljni problemi u pitanjima kao što su sanitetsko snabdijevanje i snabdijevanje hranom.
Stručnjaci tvrde da sankcije predstavljaju težak teret za građane Sirije. Ukidanje sankcija će ubrzati ekonomski oporavak Sirije –
Nedvojbeno je da Siriji treba međunarodna pomoć u procesu obnove nakon pada Assadovog režima, a u tom kontekstu je potrebna i revizija sankcija.
Eksperti uvjeravaju da da bi ukidanje sankcija ubrzalo ekonomski oporavak Sirije i bilo od pomoći njenom razvoju.
Ukidanje restriktivnih mjera će omogućiti lakšu dostavu humanitarne pomoći, ali će i doprinijeti i poboljšanju uslova života i ubrzanju povratka u Siriji.